اصول مبنایی عدالت در الگوی اسلامی‌ ایرانی پیشرفت

با شناسایی هسته سخت نظریه عدالت می‌توان به اصول راهبردی عدالت دست یافت. اصول راهبردی عدالت، اصولی است که زمینه‌ساز تولید راهبردها و تدابیر در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی است.

حسین عیوضلو، عضو اندیشکده عدالت الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و دانشیار دانشگاه امام صادق(ع) در یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده به بیان اصول مبنایی عدالت در الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:

اصول راهبردی عدالت، ریشه در ویژگی‌های مفهومی عدالت دارد. هر حکمی که مبنای ویژگی مفهومی عدالت باشد آن حکم در عرصه راهبردی نیز استیلا دارد؛ برای مثال، چنانچه قائل به فطری و دینی بودنِ عدالت باشیم در حوزه راهبردی نیز به انسان‌ها اجازه داوری و اظهار نظر داده می‌شود؛ فلذا به طور طبیعی، داوریِ آنان، معتبر تلقی و به آن، توجه می‌شود.

فرضیه مهم در این باب، این است که کشف اصول راهبردی عدالت، ریشه در اصول مبنایی عدالت دارد و لازم است راهبردهای عدالت از جوهره مفهومی عدالت مشتق شوند؛ البته مهم آن است که اصول عدالت باید بر اساس الزامات روش‌شناسی به نحوی تنظیم شوند که توان لازم را برای تبیین اوضاع و تعمیم به مصادیق مختلف داشته باشند.

راهبردهای لازم برای توسعه اصول، نقش هسته سخت را در نظریه‌پردازی عدالت بازی می‌کنند. بر مبنای این، توان راهبردی نظریه‌های عدالت در عرصه‌های نظری و کاربردی به صحت، کفایت و کارآمدی این اصول بستگی تام دارد.

مفهوم و اصول عدالت از ویژگی‌های مفهومی و دلالت‌های مفهوم عدالت کشف می‌شوند. با شناخت دلالت‌های مفهومی عدالت می‌توان اصول راهنمای نظام تصمیم‌گیری و اجراییِ مبتنی بر عدالت را معرفی نمود.

بنابراین استخراج تدابیر لازم برای اقامه عدالت اجتماعی، نیازمند حرکت از تعریف و شناخت ویژگی‌های مفهومی و مبانی نظری عدالت و سپس استخراج اصول راهبردی عدالت بر مبنای ویژگی‌های مفهومی و مبانی نظری و نشان‌دهندۀ مسیر راه برای اجرا و اتخاذ تدابیر لازم است.

مفهوم‌شناسی عدالت از پیچیدگی و حساسیت بسیار زیادی برخوردار است. چه اینکه این موضوع در ابعاد زیادی با مباحث عقیدتی و اخلاقی اسلام، عجین است. فلذا در بسیاری از این موارد به جهت اختلاف نظرهای زیادی که وجود دارد حركت از مفاهیم به معیارهای سنجیدنی، بسیار دشوار است. اهمیت موضوع، زمانی بیشتر فهمیده می‌شود كه موضوع دارای ابعاد كاملاً كاربردی است و با حق و حقوق مردم مرتبط است. موضوع عدالت اجتماعی و اقتصادی از این دسته موضوعات بسیار حساس و دارای اهمیت است.

با شناسایی هسته سخت نظریه عدالت می‌توان به اصول راهبردی عدالت دست یافت.

اصول راهبردی عدالت، اصولی است که زمینه‌ساز تولید راهبردها و تدابیر در عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی است.

اصول مبنایی و عملیاتی عدالت اجتماعی

منظور از اصول در اینجا مجموعه اصول راهنمایی است که هسته سخت مفهومی عدالت است. این اصول از ویژگی‌های ماهوی مفهوم عدالت مشتق می‌شوند و قابلیت تعمیم به حوزه‌های راهبردی و عملیاتی دارند. به بیان دیگر، طراحی هر گونه راهبرد و سیاست اجرایی در عرصه عدالت، منوط به شناخت اصول مبنایی عدالت است. این اصول در تقسیمی کلی به سه دسته مبانی، فرآیندها و نتایج تقسیم می‌شوند.

بررسی تدابیر نشان می‌دهد در مبانی و تدابیر پیش بینی شده در سند الگوی اسلامی‌ ایرانی پیشرفت تا حد مطلوبی به این اصول اشاره شده است.

اصول ناظر به مبانی و مناشیء اصل مساوات در برخورداری از حقوق ذاتی که در بند سوم مبانی انسان‌شناختی سند درج شده است.